لینک کوتاه:
به گزارش هانیه علی نژاد خبرنگار کتاب و ادبیات خبرگزاری فارس، کتابفروشی یکی از مشاغلی است که به شدت تحت تاثیر مسائل و رویدادهای فرهنگی، اجتماعی و اقتصادی قرار دارد و گاه این رویدادها آسیب‌های جدی به این قشر وارد می‌کند. یکی از این رویدادها، نمایشگاه کتاب تهران است که موجب می‌شود از مدت‌های پیش از برگزاری تا حتی دوماه بعد از آن، کتابفروشی‌ها با رکود جدی مواجه شوند. به همین سبب در دو دوره پیشین این نمایشگاه، معاونت فرهنگی وزارت ارشاد و مسئولان خانه کتاب تصمیم گرفتند در بخش فروش مجازی، در کنار ناشران، کتابفروشان نیز امکان فروش کتاب داشته باشند تا زیان آن‌ها جبران شود. علاوه بر آن، مسئولان خانه کتاب، طرح فروش فصلی و یارانه کتاب را در جهت حمایت از کتابفروشان اجرایی کردند.انجام این کار و حضور کتابفروشان در نمایشگاه کتاب از همان ابتدا واکنش‌های مختلفی از جانب ناشران داشت. برخی از آن‌ها عقیده داشتند که حضور کتابفروشان بر میزان فروش ناشران سایه می‌اندازد و برخی نیز عقیده داشتند که این نمایشگاه مختص به تولیدکنندگان است و کتابفروشان جایی در آن ندارند. اما در آیین‌نامه نمایشگاه کتاب تهران اثری از ممنوعیت حضور کتابفروشان دیده نمی‌شود؛ ضمن این که اساسا این آیین‌نامه زمانی تدوین شده است که فضای مجازی به این گستردگی نبود و امکان فروش مجازی وجود نداشت.اما مهم‌ترین علت مخالفت ناشران با حضور کتابفروشان، عرضه کتاب با چند قیمت متفاوت در بخش مجازی نمایشگاه کتاب تهران بود؛ کتابفروشانی که نسخه‌های چاپ قدیمی کتاب‌ها را در اختیار داشتند، کتاب‌ها را ارزان‌تر از ناشر عرضه می‌کردند و این امر تهدیدی برای ناشران بود.
این درحالی است که مطابق آمار خانه کتاب و ادبیات، نمایشگاه کتاب در سال ۱۴۰۳، سهم ناشران از فروش مجازی ۷۱درصد و سهم کتابفروشان ۲۸ درصد بوده است و همین سهم نیز به چرخه نشر کمک می‌کرده است.
در نهایت این کش و قوس دوساله، هفته گذشته انتشار خبری از سوی شورای سیاستگذاری سی و ششمین دوره از نمایشگاه کتاب تهران مبنی بر حذف کتابفروشان از نمایشگاه کتاب، نشان داد که گویی زور ناشران به شورای سیاستگذاری رسیده و آن‌ها را برای این تصمیم متقاعد کرده‌اند.در پی این تصمیم، کتابفروشان بسیاری اعتراض خود را نسبت به این مسئله بیان کردند. در همین جهت انجمن کتابفروشان «خوشه» با امضای ۲۲۰ کتابفروش، نامه‌ای به سیدعباس صالحی، وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی، ارسال کرده‌اند و درخواست خود را مبنی بر تجدیدنظر نسبت به این تصمیم اعلام داشتند. در بخش‌هایی از این نامه آمده است:« …در بازه یازده روزه برگزاری نمایشگاه کتاب تهران، تمامی ظرفیت‌های تبلیغاتی و رسانه‌ای کشور معطوف به این رویداد فرهنگی می‌شود؛ در حالی که در دیگر مناسبت‌های مرتبط با کتاب، همچون طرح‌های فصلی، هفته کتاب، جایزه کتاب سال، جایزه جلال و… چنین امکانی فراهم نیست. این نمایشگاه، علاوه بر ایجاد جریانی مثبت در فضای فرهنگی کشور، باید تمامی عناصر صنعت نشر را مدنظر قرار دهد. تصوری که حذف یک بخش از این صنعت، موجب تقویت بخش دیگر خواهد شد، دقیق نیست؛ چرا که هر یک از این عناصر، ظرفیت‌های جدیدی را به نمایشگاه می‌افزایند و حذف هر کدام، آسیب‌هایی به این چرخه وارد خواهد کرد……همچنین، اجرای نمایشگاهی با این گستردگی نباید به هیچ‌یک از بازیگران صنعت نشر (تولیدکننده، توزیع‌کننده و خریدار) آسیب برساند. پیش از حضور کتابفروشان در سی‌وچهارمین نمایشگاه بین‌المللی کتاب تهران، کتابفروشی‌ها در دو ماه پیش و پس از نمایشگاه دچار رکود شدید شده و با مشکلات اقتصادی مواجه می‌شدند…
…بررسی میزان رشد فروش ریالی ناشران در نمایشگاه از سال ۱۳۹۵ تا ۱۳۹۸ نشان می‌دهد که به‌طور متوسط، بین ۱۰ تا ۱۵ درصد افزایش داشته است. اما در سال‌های ۱۴۰۲ تا ۱۴۰۳، با حضور کتابفروشان، این میزان رشد به ۳۰ درصد رسیده است. این آمار نشان می‌دهد که بازار جدیدی برای فروش کتاب ایجاد شده و نه تنها از سبد ناشران کاسته نشده ، بلکه ظرفیت‌های تازه‌ای به این صنعت افزوده شده است….»
*زیر سایه رفتن کتابفروشی‌ها تحت تأثیر جو رسانه‌ای نمایشگاه کتاب
محمدحسین اسلامی‌فر، مدیر کتابفروشی پاتوق کتاب تهران، در گفت‌وگو با خبرنگار فارس، در مورد همین موضوع می‌گوید: ناشرانی که نسبت به این مسئله اعتراض کرده و موجب تغییر این طرح شده‌اند، آسیب جدی به خود، نمایشگاه و فرهنگ کتابخوانی می‌زنند و این زیبنده فضای فرهیختگانی و نخبگانی نشر نیست.او ادامه می‌دهد: حضور کتابفروشان در نمایشگاه مجازی کتاب به نفع مردم بود و نبودنش ضرری برای آن‌ها است. در کتابفروشی‌ها کتاب‌هایی با قیمت قدیمی و پایین وجود دارد که به طبع، به سود مردم به ویژه آن‌هایی است که کتابخوان هستند و کتاب‌های زیادی خریداری می‌کنند.
او با اشاره به این که در دوره قبلی نمایشگاه کتاب تنها ۸ درصد میزان کل فروش نمایشگاه به کتابفروشان اختصاص بیان می‌کند: بخش زیادی از این ۸ درصد هم به طور غیرمستقیم به جیب ناشر می‌رود؛ چرا که ما کتاب را از نشر تهیه می‌کنیم. وقتی قفسه کتاب من خالی شود و مجبور باشم دوباره کتاب را تهیه کنم، مسلما دوباره به ناشر رجوع می‌کنم و این گونه چرخ نشر می‌چرخد.اسلامی‌فر به قوانین نمایشگاه کتاب اشاره می‌کند و می‌گوید: قوانین نمایشگاه کتاب سال‌هایی نوشته شد که تنها فروش حضوری ممکن بود و اساسا حضور کتابفروشان در نمایشگاه حضوری، منطقی نبود. قوانینش هم مربوط به بخش حضوری است. اکنون اما فضای مجازی امکان فروش مجازی را فراهم کرده و حضور کتابفروشان در این بخش تعارضی با قوانین ندارد. مدیر کتابفروشی پاتوق کتاب تهران، درمورد طرح‌های فروش فصلی نیز بیان می‌کند: این طرح‌ها اصلا با نمایشگاه کتاب قابل مقایسه نیستند. در ده روز نمایشگاه تمام جو رسانه‌ای و فرهنگی کشور معطوف به نمایشگاه کتاب است. به حدی این جو رسانه‌ای تاثیر دارد که مردم اکنون با وجود تخفیف ۲۵ درصدی در بازار کتاب، خرید نمی‌کنند تا در نمایشگاه کتاب با تخفیف ۱۰ درصدی خرید کنند. وی ادامه می‌دهد: ضمن این که بازار کتاب سقف خرید دارد اما در نمایشگاه این گونه نیست. علاوه بر آن بسیاری از نهادها و سازمان‌های فرهنگی برای خرید از نمایشگاه کتاب، بودجه دارند و آن جا خرج می‌کنند. حتی اگر فرض کنیم که سامانه بازار کتاب در زمان نمایشگاه کتاب فعال باشد، باز هم مردم از بازار کتاب خرید نمی‌کنند. اسلامی‌فر همچنین پیشنهاد می‌دهد که سایت نمایشگاه کتاب دو گزینه خرید از ناشر و خرید از کتابفروش را فعال کند تا مردم خودشان انتخاب کنند از کجا خرید کنند.
او بیان می‌کند که قشر کتابفروش بسیار آسیب‌پذیرند و ادامه می‌دهد: نمایشگاه کتاب با همان درآمد حداقلی هم می‌تواند برخی از مطالبات کتابفروشان را وصول و نقدینگی ایجاد کند. مثلا در دوره قبلی من در هرکدام از کتابفروشی‌هایم ۳۵۰ میلیون فروش داشتم. هرچند سود آن کم است اما نقدینگی که ایجاد شد، منفعت بیشتری برایم داشت. این کتابفروش به بی‌اعتمادی مردم به ناشران اشاره و بیان می‌کند: در بهار امسال کتابی تهیه کردم که قیمت آن ۱۲۰ هزارتومان بود؛ ناشر آن را در پاییز با قیمت ۲۴۰ هزارتومان به چاپ رسانده است و قطعا تا نمایشگاه کتاب مجددا گران خواهد شد. این تفاوت قیمت‌ها بدبینی و بی‌اعتمادی مخاطب را به دنبال دارد و متاسفانه ناشران آن را به گردن کتابفروشان می‌اندازند. حال آن که همین ناشران اجازه تغییر قیمت و یکسان‌سازی با آن‌ها را به ما نمی‌دهند. ما مجبوریم کتاب را ۱۲۰ هزار تومان بفروشیم حال آن که خودشان ۲۴۰ هزارتومان می‌فروشند و همین موجب آب رفتن سرمایه ما می‌شود.او در پایان می‌گوید: حضور کتابفروشان در نمایشگاه مشکلاتی دارد اما این که ما بخواهیم یک طرح خوب با چند مشکل را حذف کنیم و صورت مسئله را پاک کنیم، به دلیل عدم مدیریت است. همانطور که گفتم کتابفروشان ۸ درصد فروش کل نمایشگاه را دارند و از ۸ درصد شاید تنها یک درصد خطا داشته باشد. بنابراین نباید یک طرح خوب را که به نفع مردم بود، به ضرر آن‌ها کنیم. بیشترین آسیب هم متوجه کتابفروشان شهرستان‌ها خواهد بود. حذف کتابفروشان از نمایشگاه ضربه بزرگ به بدنه نشر است.
با وجود تحلیل‌ها و نگاه‌های مختلف درمورد حضور کتابفروشان در نمایشگاه کتاب، باید گفت در صنعت نشر نمی‌توان کتابفروش را از ناشر جدا کرد و این دو به صورت زنجیره‌ای به یکدیگر متصل هستند. واضح است که نقدینگی کتابفروش و فروش کتاب‌هایش بر فروش بیشتر ناشر اثر می‌گذارد. بنابراین این گزاره که حضور کتابفروشان در نمایشگاه ضرری برای ناشران است، چندان معتبر نیست و اساسا برد یکی به معنای دیگری نیست و برعکس. بنابراین می‌توان با آسیب‌شناسی‌هایی نظیر یکسان‌سازی قیمت کتاب‌ها، مشکلات را مرتفع کرد و نمایشگاه کتاب محل سود هردو طیف باشد.
لینک کوتاه:
لینک کوتاه:
