به گزارش خبرنگار کتاب و ادبیات خبرگزاری فارس، نخستین نمایشگاه کتاب تهران با فروش یک میلیون و ۲۵۴ هزار و ۵۵۹ نسخه کتاب به ارزش ۶۴۰ میلیارد و ۲۵۸ میلیون و ۷۷ هزار و ۵۶۸ ریال، نیمه‌شب ۱۰ بهمن به کار خود پایان داد. این محاسبه و اعلام دقیق از میزان فروش «نسخه کتاب» شاید برای نخستین بار باشد که شفاف اعلام می‌شود؛ چرا که در سال‌های گذشته فروش متمرکز انجام نمی‌شد و رقم دقیق فروش نسخه کتاب نیز اطلاع رسانی نشده بود.
این طرح، مخالفان و موافقان فراوانی داشت از کتابفروش‌هایی که برخی می‌گفتند رفت و آمد را به مغازه‌ها زیاد کرده و برخی معترضند که ما را بیکار کرده، اما از سوی مقابل به نظر می‌رسد ناشران از حضور در این پروژه فرهنگی راضی هستند و برخی‌ها هم در این میان از اندک بودن کتاب‌هایشان و ناآمادگی برای این حجم استقبال سخن می‌گویند.
گزارش پیش رو تلاش می‌کند مقایسه‌ای بین آخرین نمایشگاه بین‌المللی کتاب تهران که در مصلای امام خمینی(ره) برگزار شد و این نمایشگاه مجازی داشته باشد.
* میزان فروش در دو نمایشگاه فیزیکی و مجازی کتاب تهران
طبق بانک اطلاعاتی موسسه خانه کتاب و ادبیات ایران، مبلغ کل تراکنش‌های انجام‌شده از طریق پایانه پرداخت الکترونیک (pos) در سی و دومین نمایشگاه بین‌المللی کتاب تهران: ۱۲۳ میلیارد و ۸۹۰ میلیون تومان (افزایش ۳۴.۴ درصدی نسبت به سال ۱۳۹۷ یعنی نمایشگاه سی و یکم کتاب تهران) بوده است.
در نمایشگاه مجازی کتاب تهران که در سال ۹۹ برگزاری شد ۶۴۰ میلیارد و ۲۵۸ میلیون و ۷۷ هزار و ۵۶۸ ریال فروش ثبت شده است که این رقم نسبت به سال گذشته، حدود ۴۹ درصد کمتر است.
* هزینه‌های نمایشگاه‌های فیزیکی و مجازی کتاب
نمایشگاه سی و دوم کتاب تهران که سال ۹۸ به شکل فیزیکی در مصلای امام خمینی(ره) برگزار شد، ۱۶ میلیارد و ۷۹۳ میلیون تومان هزینه اجرا داشت؛ در حالی که نمایشگاه مجازی کتاب (کل هزینه‌ها با احتساب زیرساخت و اجرا با حساب خرید سامانه پایلوت که برای سال‌های آتی هم قابل استفاده است) حدود یک میلیارد تومان محاسبه می‌شود، اما جزئیات به زودی اطلاع از سوی موسسه مذکور اعلام می‌شود.
* تعداد ناشران حاضر در نمایشگاه فیزیکی و مجازی
در نمایشگاه فیزیکی سی و دوم کتاب تهران در سال ۹۸ تعداد ۲۱۰۲ ناشر داخلی و ۸۰۰ ناشر خارجی در قالب ۶۵۰ ناشر لاتین و ۱۵۰ ناشر عرب حضور داشتند که این ناشران در بخش داخلی ۲۵۰۴۳۹ عنوان کتاب منتشرشده در ۴ سال اخیر و بیش از ۳۰۰ هزار عنوان با احتساب (کتب منتشرشده در سال‌های گذشته) عرضه کردند و در بخش خارجی ۱۳۷ هزار عنوان کتاب مشتمل بر ۳۳ هزار عنوان کتاب عربی و ۱۰۴ هزار عنوان عرضه شد.
اما در نمایشگاه مجازی سال ۹۹ در بخش داخلی ۱۷۳۲ ناشر با ۱۰۰ هزار عنوان و ۱۸۰ ناشر خارجی با ۲۰ هزار عنوان در نمایشگاه کتاب حضور داشتند. ۱۴۲ نهاد فرهنگی و آژانس ادبی در بخش رایت‌سنتر حضور داشتند.
طبق آمار مستند و اعلامی از سوی معاونت فرهنگی وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی ۱۵ هزار و ۵۳۴ ناشر فعال و دارای پروانه فعالیت در کشور حضور دارند(در این میان ناشرانی که حتی یک کتاب هم منتشر کرده‌اند مشمول آمار هستند).
با توجه به اینکه سال گذشته ۲۱۰۲ ناشر در بخش داخلی شرکت کرده بودند بنابراین می‌توان گفت ۸۲.۴ درصد ناشران سال گذشته که در مصلای امام خمینی حضور داشتند در نمایشگاه مجازی نیز شرکت کردند. از سوی دیگر برای روشن شدن اذهان یادآور می‌شود حضور ناشران در نمایشگاه مجازی نسبت به سال گذشته ۱۷.۶ درصد کمتر بوده است.
* در هر دو نمایشگاه فیزیکی و مجازی چه میزان بن تخصیص یافت؟
در نمایشگاه مجازی سال ۹۹ سقف یارانه اعتباری خرید کتاب برای دانشجویان و طلاب ۲۰۰ هزار تومان بود (که از این مقدار ۶۰ درصد، معادل ۱۲۰ هزار تومان سهم مشارکت دانشجویان و طلاب و ۴۰ درصد، معادل ۸۰ هزار تومان سهم معاونت امور فرهنگی وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی با مشارکت بانک صادرات ایران است.) سقف یارانه اعتباری خرید کتاب برای اعضای هیأت علمی ۴۰۰ هزار تومان است که از این مقدار ۵۰ درصد، معادل ۲۰۰ هزار تومان سهم عضو هیأت علمی و ۵۰ درصد، معادل ۲۰۰ هزار تومان نیز بر عهده معاونت امور فرهنگی وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی است.
اما در نمایشگاه فیزیکی سال ۹۸ که در مصلای امام خمینی برگزار شد، مبلغ موجود دربن‌کارت‌های دانشجویی ۱۵۰ هزار تومان بود. (۶۰۰،۰۰۰ ریال آن به عنوان یارانه کتاب توسط معاونت فرهنگی وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی و ۹۰۰،۰۰۰ ریال آن نیز توسط شخص دریافت کننده کارت به صورت پرداخت شد). مبلغ موجود برای بن کارت‌های اساتید، اعضای هیات علمی و مدرسان حوزه: موجودی کارت‌ها ۴۰۰ هزار تومان بود که ۲،۰۰۰،۰۰۰ ریال آن به عنوان یارانه کتاب توسط معاونت فرهنگی وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی و ۲،۰۰۰،۰۰۰ ریال آن نیز توسط شخص دریافت کننده کارت به صورت آنلاین پرداخت شد.
مجموع یارانه دانشجویی، اساتید و اهالی قلم در سال گذشته ۱۶ میلیارد و ۳۰۰ میلیون تومان بوده است، اما یارانه امسال بالغ بر ۱۶ میلیارد تومان بود که همه این میزان تخصیصی مصرف نشد و بخشی از آن باقی مانده است.
به زودی آمار نهایی هزینه‌های صورت گرفته با جزئیات طبق سال‌های گذشته از سوی خانه کتاب و ادبیات ایران منتشر خواهد شد.
اما در پایان برای مخاطبانی که درصدد اطلاع از برگزاری نمایشگاه کتاب سال ۱۴۰۰ هستند عنوان می‌شود:
طبق اعلام محسن جوادی معاون فرهنگی وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی در راستای برگزاری نمایشگاه فیزیکی در اردیبهشت ۱۴۰۰ توضیح داده شد: با توجه به اینکه اواخر سال ۹۹، نمایشگاه مجازی را برگزار می‌کنیم و از سوی دیگر اردیبهشت‌ماه همزمان با ماه رمضان است، امکان دارد با تأخیر نمایشگاهی برگزار شود که قطعاً در اردیبهشت‌ماه نخواهد بود. بنابراین سال بعد چه نمایشگاه فیزیکی و چه مجازی پس از اردیبهشت‌ماه برگزار خواهد شد تا به ناشران فرصت دهیم کتاب‌های تازه‌ای را ارائه دهند. ما منتظر می‌مانیم، ببینیم شرایط چگونه است. اگر امکان‌پذیر باشد، نمایشگاه را در بهار برگزار می‌کنیم، اما اگر امکان نباشد به واسطه شرایط، نمایشگاه کتاب با تأخیر برگزار خواهد شد.
