طرح‌های فصلی تخفیف، مُسکنی بر کسب و کار کتابفروشی ها فوق برنامه دیدن مقوله فرهنگ در کشور تعطیل نشدن کتابفروشی‌های کشورهای دیگر در دوران کرونا
سپهرغرب، گروه کافه کتاب – شکیبا کولیوند: شیوع ویروس کرونا، فرصتی برای مطالعه و سوق دادن افراد و خانواده‌ها به سمت استفاده از محصولات فرهنگی و مطالعه است اما این روزها شاهد تعطیلی کتابفروشیها هستیم.
شیوع ویروس کرونا در کشورمان یک سالگی خود را گذرانده است، در این دوران بیشترین تأکیدات بر خانه ماندن افراد و عدم خروج از منزل برای کارهای غیرضروری بوده است.
اما به‌راستی در این مسیر، به جز محدودیت‌های کرونایی و تعطیلی واحدهای صنفی چه اقدامات دیگری برای خانواده به لحاظ توسعه فرهنگی کتابخوانی، ارتقای سطح فرهنگی و ارتقای سطح سواد آن‌ها داشته‌ایم؟
وضعیت مطالعه در کشور و آمارهای حاکی از آن، نشان از پایین بودن سطح مطالعه در کشور دارد و به گفته کارشناسان مربوطه، جامعه‌ای که به سمت مطالعه کتاب سوق پیدا نکرده باشد، میزان خشونت و احساسی رفتار کردن در آن بالا است، افراد در چنین جامعه‌ای منطقی نیستند و از راه تعقل و تفکر، رفتار نمی‌کنند.
در این وضعیت، شاهدیم که دوران کرونا و خانه‌نشینی‌ها و محدودیت‌ها به لحاظ شرکت در مراسم‌ها و دورهمی‌ها می‌تواند فرصتی باشد برای سوق دادن مردم جامعه به سمت‌وسوی کتابخوانی و مطالعه اما متأسفانه مشاغل مربوط به آن، در گروه کسب‌وکارهایی دیده شده است که با تعطیلی‌های کرونایی روبرو هستند.
آیا فرهنگ کشور تعطیل بردار است؟
فروردین‌ماه سال جاری بود که انجمن کتابفروشان انقلاب اسلامی نیز در نامه‌ای که به امضای 100 کتابفروشی رسیده است، از وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی خواستند که با توجه به مشکلات متعدد، در این زمینه تصمیم‌گیری شود.
در متن این درخواست عنوان شده است که «کتاب مرکز ثقل فرهنگ و اندیشه است و اثرات فرهنگ از پنجره کتابفروشیها میزبان اذهان جامعه می‌گردد. سؤال اینجاست آیا فرهنگ کشور تعطیل بردار است؟ بررسی‌ها نشان می‌دهد سرانه مطالعه مردم جهان در ایام کرونا رشد خوبی داشته است. مشخص است مردم در ایام قرنطینه به کتاب پناه آورده‌اند تا درد و آلام خود را در کنارِ کتاب، این یار مهربان تسکین دهند. جنس کارِ کتابفروشی سروکار داشتن با فکر و روان انسان‌ها است. شاکله و ساختمان اصلی کتابفروشی بر تأمین امنیت روحی و آسایش مردم بناست. آیا تعطیلی کتابفروشی نادیده انگاشتن به آرامش روانی جامعه نیست؟ آیا مردم به‌غیراز غذای جسم به غذای روح احتیاج ندارند؟… در این میان کتابفروشیها در رعایت کردن پروتکل‌های بهداشتی در زمان فعالیتشان اهتمام جدی داشته‌اند؛ چه در ضدعفونی کردن فضای فروشگاه و چه در زمان تحویل کالا به مشتری، شیوه‌های نظافتی را رعایت میکنند. کما اینکه در کشورهای اروپایی ازجمله فرانسه، بلژیک و سوئیس کتابفروشی جزو کسب‌وکارهای ضروری قرارگرفته‌اند و تجربه نشان داده حضور مشتریان در کتابفروشیها همراه با تجمع نبوده، درصورتی‌که انعکاس اخبار تجمعات مردم و صف‌های طولانی در فروشگاه‌های مواد غذایی توسط رسانه‌ها بر کسی پوشیده نیست.»
با این تفاسیر برآن شدیم در این خصوص پای صحبت‌های یکی از کتابفروشان در استان همدان بنشینیم و بخشی از دغدغه‌های این صنف که همانا با فرهنگ ما گره خورده است را بشنویم که در ادامه متن این گفتگو را می‌خوانید:
کسب‌وکار کتابفروشیها طی چند سال گذشته در حال از بین رفتن است
مسعود صالحی در گفتگو با سپهرغرب به وضعیت فروش کتاب و کتابفروشیها در ایام کرونا اشاره کرد و گفت: چند سالی است که وزارت ارشاد با طرح‌های تخفیفی که بابت یارانه کتاب از طریق کتابفروشیها به مردم می‌دهد، سعی دارد به‌نوعی پای مردم را به کتابفروشیها باز کند.
وی ادامه داد: با این طرح‌ها، سعی دارند تا کسب‌وکار کتابفروشیها به‌عنوان اصلی‌ترین مدخل فرهنگ به جامعه که طی چند سال گذشته ضعیف و در حال از بین رفتن است را به‌نوعی تقویت سازند.
مسئول کتابفروشی رواق با اشاره به اینکه اقتصاد کتابفروشیها مقداری ضعیف‌تر است، عنوان کرد: در دوران شیوع ویروس کرونا، علاقه‌مندی‌هایی برای خواندن کتاب ایجاد شد، اما در کل عادت دادن مردم به اینکه کتاب در برهه‌ای با تخفیف به فروش می‌رسد و آن‌ها صبر کنند تا کتاب را با تخفیف بخرند، استراتژی غلطی است.
صالحی در تشریح این موضوع مطرح کرد: اینکه مردم در سبد روزانه، هفتگی و یا ماهانه خود خرید محصول فرهنگی نداشته باشند و تنها بر مبنای اینکه در دوره‌ای تخفیف کتاب وجود دارد، اقدام به خرید آن کنند، درست نیست چراکه عموماً چنین کتاب‌هایی بر مبنای نیازهای افراد خریداری نمی‌شود و احتمال خوانش آن‌ها پایین می‌آید و تنها یک کتاب به قفسه کتاب‌خانه‌شان اضافه می‌شود.
وی ادامه داد: به این ترتیب، به‌مرور کتاب‌هایی از نمایشگاه‌های مختلف خریداری می‌شود و تجمیع این کتاب‌های نخوانده در قفسه کتاب‌های مردم موجب می‌شود از یک‌سو، آمارهای کاذبی برای مسئولین ایجاد شود که فلان مقدار کتاب خریداری‌شده پس در پشت آن، فلان مقدار کتاب نیز خوانده شده است.
وی اضافه کرد: از سویی دیگر، این روند تهدیدی برای مخاطبان نیز محسوب می‌شود چراکه پس از مدتی با خود می‌گویند، این‌همه کتاب خریده و نخواندم پس چرا کتاب بخرم و این وضعیت، لطمه‌ای جدی به فضای کتابخوانی می‌زند.
فوق‌برنامه دیدن مقوله فرهنگ در کشور
مسئول کتابفروشی رواق، طرح‌های فصلی تخفیف را مُسکنی بر کسب‌وکار کتابفروشیها دانست و گفت: این طرح‌های تخفیف کتاب تنها در این زمینه می‌توانند کمک‌کننده باشند؛ اما وقتی‌که مسئولین کشور توجهی به مقوله‌های فرهنگی ندارند و به سمتی می‌روند که فرهنگ را مقوله‌ای فوق‌برنامه ببینند، نباید انتظار برنامه‌ریزی چندانی از آن‌ها داشت.
صالحی با تصریح بر اینکه موضوعات فرهنگی از سوی مسئولین کشور، فوق‌برنامه دیده می‌شود، مطرح کرد: کتابفروشیها مکان‌های دارای تجمعی نیستند اما در دوران کرونا که تأکیدات بر تعطیلی مکان‌هایی است که محل تجمع هستند، شاهدیم که در تعطیلی برخی از کسب‌وکارها، دست را روی کتابفروشیها می‌گذارند!
مسئولین ما باز بودن کتابفروشیها را دارای ضرورت نمی‌بینند
وی با بیان اینکه مسئولین ما باز بودن کتابفروشیها را دارای ضرورت نمی‌بینند، تصریح کرد: برخی از صنف‌ها محل تجمع نیستند و باز بودن و فعالیت این کسب‌وکارها در مقوله‌های فرهنگی کمک‌کننده است، اما حال شاهد هستیم که کتاب‌فروشی‌هایی که در این گروه قرار دارند به سبب محدودیت‌های کرونایی تعطیل هستند.
مسئول کتابفروشی رواق ادامه داد: کسب‌وکارهایی که با نیازهای جسمی سروکار دارند، تعطیل نشده‌اند اما کسب‌وکارهایی که با نیاز روحی سروکار دارند و حتی محل تجمع هم نیستند، این روزها به سبب نگاه خاص مسئولین تعطیل هستند.
صالحی خاطرنشان کرد: در زمانی کتابفروشیها را تعطیل کرده‌ایم که شیوع ویروس کرونا بهترین فرصت برای سوق دادن مردم به سمت فرهنگ کتابخوانی است چراکه در این روزها که کسب‌وکارها، دورهمی‌ها و مراسم‌ها به نوعی تعطیل شده و خیلی از خانواده‌ها درون خانه در کنار هم هستند، بهترین فرصت است که محصولات فرهنگی به آن‌ها عرضه شود؛ اما حال شاهد تعطیلی کتابفروشیها هستیم.
وی با تصریح بر اینکه در موج اول و دوم شیوع ویروس کرونا به شدت احساس نیاز به محصولات فرهنگی از سوی خانواده‌ها را شاهد بودیم، اظهار کرد: در این دوران، مراجعه، تماس مردم برای خرید کتاب و کالاهای فرهنگی و نیاز آن‌ها به این محصولات را شاهد بودیم و کتاب نیز یکی از این محصولات فرهنگی بود که مردم به سمت خرید و مطالعه آن سوق پیدا کرده بودند، اما هم‌اکنون شاهد تعطیلی کتابفروشیها هستیم.
وی با تصریح بر اینکه بیش از 80 درصد افرادی که در عرصه کتابفروشی فعالیت دارند و این کسب‌وکار را راه می‌اندازند، بیش از آن‌که به‌دنبال مسئله و نیازهای اقتصادی خود باشند، به‌دنبال رساندن محتوای فرهنگی به دست مردم هستند، گفت: آن‌ها به‌عنوان یک فعالیت وارد این کسب‌وکار می‌شوند و در ادامه، درآمدشان نیز به این موضوع گره می‌خورد.
مسئول کتابفروشی رواق تصریح کرد: به‌راستی، کرونا فرصتی بود برای اینکه بتوان محصولات فرهنگی را به خانواده‌ها عرضه کرد اما هم‌اکنون این کسب‌وکار تعطیل شده است.
فروش اینترنتی کتاب هنوز جای خودش را بین افراد باز نکرده است
صالحی در پاسخ به اینکه وضعیت فروش اینترنتی کتاب در این دوران چگونه است؟ اظهار کرد: فروش اینترنتی کتاب هنوز جای خودش را بین افراد باز نکرده است، چراکه برای خرید یک کتاب صرفاً نمی‌توان با دیدن طرح جلد، عنوان و توضیح مختصری از کتاب، آن را خرید.
وی ادامه داد: خرید کتاب، تورق لازم دارد و با دیدن کتاب و ورق زدن آن است که علاقه‌مندی برای خرید آن ایجاد می‌شود و مردم ترغیب می‌شوند برای جواب به نیازشان، کتاب را خریداری کنند.
تعطیلی کرونایی با تعطیلی فکر و فرهنگ کتابخوانی گره نخورد
مسئول کتابفروشی رواق با بیان اینکه این روزها اگر کتابفروشیها سر پا هستند، بدین سبب است که سعی دارند به حالت مجازی فعالیت داشته باشند، عنوان کرد: در کشورهای دیگر در دوران شیوع ویروس کرونا، کتابفروشی جزو مشاغل دسته یک است، این امر موجب می‌شود که در این دوران، مردم به سمت مطالعه و استفاده از محصولات فرهنگی سوق پیدا کنند.
صالحی در بخش پایانی این گفتگو با تصریح بر اینکه تعطیلی‌های کرونایی نباید به تعطیلی فکر و فرهنگ کتابخوانی گره بخورد، عنوان کرد: بیش از 100 کتابفروشی در نامه‌ای به سیدعباس صالحی، وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی از تعطیلی اخیر کتابفروشیها در جریان موج چهارم کرونا انتقاد کردند، چراکه دوران کرونا فرصتی برای سوق دادن مردم به سمت کتابخوانی بود اما حال می‌بینیم که مقوله فرهنگ، مقوله‌ای فوق‌برنامه تلقی می‌شود!
