وضعیت انتشار کتاب کودک در سال ۱۴۰۰؛ کاهش بی‌سروصدای شمارگان و سکه شدن بازار تجدید چاپی‌ها

 

به گزارش خبرنگار فرهنگی خبرگزاری تسنیم،‌ کتاب کودک و نوجوان در دهه‌های اخیر همواره به‌عنوان یکی از حوزه‌های درخشان چه به‌لحاظ کیفی و چه از نظر کمی در حوزه فرهنگ مطرح بوده است. معرفی نویسندگان و شاعران جوان و مؤلفانی که حرفی برای گفتن دارند، سبب شد حوزه ادبیات کودک و نوجوان در ایران پس از انقلاب رشد چشمگیری داشته باشد؛ حوزه‌ای که همواره به‌عنوان یکی از ظرفیت‌های نشر ایران برای حضور در بازارهای بین‌المللی کتاب نیز مطرح است و تاکنون توانسته است موفقیت‌های قابل تأملی را کسب کند، با وجود این، نشر کودک و نوجوان نیز در سال‌های اخیر به‌تبع اوضاع نابسامان صنعت نشر از روزهای طلایی و رشد خود فاصله گرفته و امروز با مشکلات خرد و کلان متعددی روبه‌روست.

کتاب کودک که در دهه 60 و اوایل دهه 70 با شمارگان 20 هزار نسخه منتشر می‌شد، در این سال‌ها در خوشبینانه‌ترین حالت بر مدار دو هزار نسخه می‌چرخد. افزایش قیمت کتاب از یک سو، تغییر سبک زندگی کودکان امروز و علاقه‌مند و وابسته شدن به ابزارهای جدید اطلاع‌رسانی مانند گوشی‌های همراه سبب شده است کتاب بیشتر از هر زمان دیگری از سبد خانواده‌ها خارج شود.

رشد روزافزون ترجمه‌ها در بازار کتاب کودک و نوجوان و کاهش کیفیت کتاب‌های تألیفی به‌دلیل شرایط نامناسب اقتصادی ناشران موجب شده است ما در سال‌های پایانی دهه 90 فاصله معناداری از دوران رشد دهه‌های 70 و 80 داشته باشیم، این مهم در ادبیات نوجوان بیشتر خود را نشان می‌دهد. اگرچه این کاهش‌ در تعداد عناوین خود را نشان نمی‌دهد و ما هر سال شاهد افزایش تعداد عناوین هستیم،‌ اما به‌باور نویسندگان و کارشناسان این حوزه در کمیت بسیار خود را نشان داده است.

بر اساس آمارهای موجود در خانه کتاب و ادبیات ایران در سال گذشته (1400) 16 هزار و 846 عنوان کتاب کودک و نوجوان منتشر شده است که از این میان 10 هزار و 171 عنوان تألیف و شش هزار و 675 عنوان ترجمه بوده است.

ناشران تهرانی 12 هزار و 850 عنوان کتاب کودک و نوجوان و ناشران شهرستانی چهار هزار و 26 عنوان منتشر کرده‌اند، شمار کتاب‌های چاپ اول هفت هزار و 555 عنوان و شمار تجدیدچاپی‌ها 9 هزار و 290 عنوان بوده است.

نکته جالب توجه در این میان غلبه تجدیدچاپی‌ها بر چاپ‌اولی‌ها در حوزه کوک و نوجوان است. به‌خلاف نشر عمومی که ناشران ترجیح داده بودند بیشتر به چاپ اول بپردازند،‌ در حوزه کودک و نوجوان مسائل اقتصادی ناشران را متمایل به تجدیدچاپی‌ها کرده است؛ زیرا در هزینه‌های طراحی جلد و تصویرگری صرفه‌جویی خواهد شد.

نگاهی به آمارهای نشر کودک و نوجوان در سال 1400 نشان می‌دهد که میانگین شمارگان کتاب در این حوزه یک‌هزار و 876 نسخه بوده است، همچنین میانگین قیمت کتاب نیز 35 هزار و 600 تومان است.

مقایسه آمارهای نشر کتاب در سال 1400 با سال ماقبل آن نشان می‌دهد که انتشار کتاب حدود هشت درصد افزایش داشته است،‌ در عین حال فاصله کمتری بین کتاب‌های منتشرشده چاپ‌اول و تجدیدچاپ در سال 99 نسبت به سال 1400 دیده می‌شود. تفاوت معنادار میان تألیف و ترجمه نیز در سال 1400 بیشتر شده است، در سال 1400 با یک فاصله حدود چهار هزار عنوانی بین تألیف و ترجمه مواجه هستیم؛ در حالی که در سال 99 این فاصله کمتر از سه هزار عنوان است.

میانگین شمارگان کتاب در سال 1400 در حوزه کودکان و نوجوانان اما با کاهش هشت‌درصدی نسبت به سال 99 روبه‌رو بوده است. کاهش شمارگان پدیده‌ای جدی در یک دهه گذشته در نشر به‌شمار می‌رود که امروز تبدیل به یک معضل شده است. عوامل متعدد اقتصادی و فرهنگی در کاهش شمارگان کتاب دخیل هستند که مهمترین آن‌ها ضعیف بودن بنیه اقتصادی نشر و کاهش سرانه مطالعه است.

 

مقایسه میانگین قیمت کتاب در دو سال 1400 و سال ماقبل آن نیز نشان می‌دهد که قیمت کتاب کودک با افزایش 45درصدی در سال 1400 روبه‌رو بوده است. این افزایش قیمت در سال‌های اخیر موجب آب‌رفت سهم کتاب از سبد خانوار شده است.